مقاله و پروپوزال دو مفهوم مهم برای دانشجوهایی اند که به دنبال ارتقاء رزومه درسی خود هستند اما گاه ممکن است دانشجو ها به درستی با تفاوت این دو مفهوم آشنا نباشند، از همین رو در این مطلب سعی می کنیم تا این موضوع را برای شما روشن کنیم.
تفاوت مقاله و پروپوزال
اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم، پروپوزال نقشه راه یک تحقیق است و مقاله گزارش نهایی همان تحقیق. پروپوزال در ابتدای مسیر نوشته می‌شود تا موضوع، هدف، روش و اهمیت پژوهش را برای داور یا استاد توضیح دهد و تأییدیه بگیرد. اما مقاله زمانی نوشته می‌شود که تحقیق انجام شده، داده‌ها جمع‌آوری و تحلیل شده‌اند، و حالا وقت آن است که نتایج در قالبی علمی منتشر شوند. تفاوت این دو فقط در ساختار نیست، بلکه در هدف، زمان نگارش، نوع محتوا و میزان جزئیات نیز کاملاً متفاوت‌اند. در ادامه این مطلب، این تفاوت‌ها را به‌صورت دقیق و از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
مقاله چیست؟
مقاله یک متن علمی است که نتیجه یک پژوهش یا تحلیل را به‌صورت ساختارمند ارائه می‌دهد. هدف آن، بیان یافته‌های جدید، بررسی یک مسئله مشخص یا ارائه دیدگاهی تازه درباره یک موضوع علمی است. ساختار مقاله شامل بخش‌هایی مانند عنوان، چکیده، مقدمه، روش تحقیق، یافته‌ها، بحث و نتیجه‌گیری است و اغلب برای ارائه در ژورنال‌ها، کنفرانس‌ها یا به‌عنوان فعالیت درسی نوشته می‌شود.
پروپوزال چیست؟
پروپوزال یک طرح پیشنهادی برای انجام یک پژوهش است که در آن موضوع تحقیق، هدف، اهمیت، پرسش‌های پژوهش، روش‌شناسی و منابع اولیه به‌صورت خلاصه معرفی می‌شود. پروپوزال پیش‌نیاز انجام پایان‌نامه در مقطع ارشد و دکتری است و برخلاف مقاله، شامل نتایج نهایی تحقیق نمی‌شود. هدف از انجام پروپوزال ارشد و دکتری این است که به استاد نشان دهید شما درک روشنی از مسئله دارید و مسیر انجام تحقیق‌تان منطقی و قابل اجراست.
تفاوت مقاله و پروپوزال از جنبه‌های مختلف
۱. هدف نگارش
مهم‌ترین تفاوت مقاله و پروپوزال، در هدفی است که برای آن نوشته می‌شوند. مقاله زمانی نوشته می‌شود که پژوهش انجام شده و نویسنده می‌خواهد یافته‌های خود را به دیگران ارائه کند؛ این دیگران می‌توانند مخاطبان یک مجله علمی، داوران یک کنفرانس یا حتی استاد یک درس دانشگاهی باشند. بنابراین هدف مقاله، انتشار نتایج و مشارکت در دانش موجود است.
در مقابل، پروپوزال زمانی نوشته می‌شود که هنوز تحقیق شروع نشده است. هدف آن این است که نشان دهد آیا موضوع تحقیق، ارزش بررسی دارد؟ آیا روش پیشنهادی برای انجام آن مناسب است؟ و آیا دانشجو آمادگی اجرای این پژوهش را دارد؟ به بیان ساده‌تر، پروپوزال دروازه ورود به یک پژوهش جدی است و باید داور یا استاد را قانع کند که این مسیر پژوهشی ارزش ادامه‌دادن دارد.
۲. زمان نگارش
یکی از تفاوت‌های مهم مقاله با پروپوزال، به زمان استفاده از آن‌ها در مسیر پژوهش برمی‌گردد. مقاله زمانی نوشته می‌شود که فرایند تحقیق به پایان رسیده و نویسنده می‌خواهد نتایج به‌دست‌آمده را مستندسازی کرده و در اختیار دیگران قرار دهد. به عبارتی، مقاله خروجی نهایی یک پژوهش انجام‌شده است.
اما پروپوزال در ابتدای مسیر تحقیق نوشته می‌شود. زمانی که هنوز هیچ داده‌ای جمع‌آوری نشده و پژوهش‌گر فقط قصد دارد موضوعی را بررسی کند، ابتدا باید ایده خود را به‌صورت رسمی و منطقی ارائه دهد. پروپوزال در واقع نقشه راه انجام تحقیق است و برای گرفتن تأییدیه، بودجه یا پذیرش طرح نوشته می‌شود. به همین دلیل، پروپوزال قبل از شروع تحقیق کاربرد دارد و مقاله پس از پایان آن.
۳. وجود داده و نتیجه
یکی دیگر از تفاوت‌ها، در وجود یا نبود داده و نتایج نهایی است. مقاله بر پایه داده‌های واقعی نوشته می‌شود. نویسنده پس از انجام پژوهش، داده‌ها را تحلیل می‌کند و نتایج به‌دست‌آمده را در قالب بخش‌های علمی مانند یافته‌ها و نتیجه‌گیری ارائه می‌دهد.
بنابراین، مقاله همیشه حاوی اطلاعاتی است که از تحقیق عملی به‌دست آمده‌اند. اما پروپوزال هنوز به مرحله جمع‌آوری داده نرسیده است. در این مرحله، فقط طرح تحقیق ارائه می‌شود و هیچ‌گونه تحلیل یا نتیجه نهایی در آن وجود ندارد. نویسنده در پروپوزال صرفاً توضیح می‌دهد که قصد دارد چه داده‌هایی را، با چه روشی و برای پاسخ به چه سوالی گردآوری کند.
۴. ساختار و اجزای اصلی
ساختار مقاله و پروپوزال از نظر بخش‌های تشکیل‌دهنده تفاوت‌های قابل‌توجهی دارد. مقاله معمولاً از اجزایی مثل عنوان، چکیده، مقدمه، روش تحقیق، یافته‌ها، بحث و نتیجه‌گیری تشکیل می‌شود. این ساختار به نویسنده کمک می‌کند تا مسیر انجام پژوهش و نتایج نهایی را به‌صورت شفاف و منظم ارائه دهد.
پروپوزال ساختاری دارد که بیشتر بر برنامه‌ریزی برای انجام تحقیق متمرکز است. بخش‌هایی مانند بیان مسئله، پیشینه پژوهش، اهداف، فرضیه‌ها یا سوالات تحقیق، روش‌شناسی، منابع اولیه و گاهی جدول زمان‌بندی در آن گنجانده می‌شود. این اجزا برای داور یا استاد نشان می‌دهد که پژوهش‌گر چه موضوعی را، با چه رویکردی و در چه چارچوب زمانی‌ای قرار است اجرا کند.
در واقع، ساختار مقاله روایت یک تحقیق انجام‌شده است، در حالی که ساختار پروپوزال، طراحی مسیر یک تحقیق پیشِ رو را نشان می‌دهد.
۵. مخاطب اصلی
مقاله و پروپوزال نه‌تنها در محتوا، بلکه در نوع مخاطبی که برای آن نوشته می‌شوند نیز تفاوت دارند. مخاطب مقاله جامعه علمی گسترده‌تری است؛ مانند داوران مجلات علمی، شرکت‌کنندگان یک کنفرانس، یا استادان و پژوهش‌گران دیگر. به همین دلیل، مقاله باید از نظر علمی قابل‌دفاع، مستند و از نظر نگارشی شفاف باشد، چراکه قرار است یافته‌های نهایی شما در معرض ارزیابی عمومی قرار گیرد.
در مقابل، پروپوزال مخاطب مشخص‌تری دارد. اغلب برای ارائه به استاد راهنما، کمیته علمی یا داوران دانشگاهی نوشته می‌شود تا در مورد تأیید یا عدم تأیید یک طرح پژوهشی تصمیم‌گیری کنند. به همین دلیل، پروپوزال بیش از آن‌که برای ارائه عمومی نوشته شود، برای قانع‌کردن افراد خاص در موقعیتی رسمی تهیه می‌شود.
۶. سطح جزئیات
یکی دیگر از تفاوت‌های مقاله و پروپوزال، میزان و نوع جزئیاتی است که در متن ارائه می‌شود. مقاله باید تمام مراحل پژوهش، از بیان مسئله گرفته تا تحلیل داده‌ها و نتیجه‌گیری را به‌صورت کامل و دقیق شرح دهد. خواننده باید بتواند با مطالعه مقاله، تصویری روشن از کل فرآیند تحقیق به‌دست آورد و حتی در صورت نیاز، پژوهش را بازتولید کند. بنابراین، سطح جزئیات در مقاله بالاست و همه مراحل تحقیق به‌طور مستند بیان می‌شود.
پروپوزال در مرحله برنامه‌ریزی قرار دارد. نویسنده باید مسیر تحقیق را توضیح دهد، اما لزومی ندارد تمام جزئیات اجرایی را تا انتها باز کند. تمرکز بیشتر بر منطق تحقیق، اهداف، روش‌شناسی و چارچوب کلی پژوهش است. به همین دلیل، پروپوزال از نظر حجم اطلاعات، خلاصه‌تر و پیش‌نگرانه‌تر از مقاله است.
۷. نوع استناد و منابع
نقش منابع و نحوه استفاده از آن‌ها در مقاله و پروپوزال متفاوت است. در مقاله، منابع معمولاً به‌عنوان پشتیبان تحلیل‌ها، نتایج و بحث‌های علمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. یعنی نویسنده به تحقیقات قبلی استناد می‌کند تا جایگاه پژوهش خود را در بستر علمی مشخص کند، استدلال‌های خود را تقویت کند، یا یافته‌هایش را با مطالعات دیگر مقایسه نماید. بنابراین، ارجاع‌دهی در مقاله بیشتر به‌صورت تحلیلی و برای حمایت از نتایج تحقیق انجام می‌شود.
اما در پروپوزال، منابع علمی نقش دیگری دارند. در اینجا نویسنده هنوز به مرحله نتیجه‌گیری نرسیده، بنابراین هدف اصلی از استناد به منابع، نشان‌دادن آگاهی از ادبیات موضوع و جایگاه تحقیق پیشنهادی در میان مطالعات پیشین است. داوران باید ببینند که شما صرفاً ایده‌ای شخصی ارائه نمی‌دهید، بلکه دقیقاً می‌دانید در چه زمینه‌ای تحقیق می‌کنید، چه کارهایی پیش از این انجام شده، و قرار است چه خلأیی را پر کنید. به همین دلیل، استفاده هوشمندانه از منابع در پروپوزال، نشان‌دهنده درک عمیق نویسنده از فضای علمی آن حوزه است.
سخن پایانی
تفاوت مقاله و پروپوزال فقط در شکل ظاهری یا ساختارشان نیست، بلکه در هدف، زمان نگارش، نوع اطلاعات، میزان جزئیات، مخاطب و نحوه استفاده از منابع علمی نیز کاملاً از هم متمایز هستند. مقاله نتیجه یک پژوهش کامل است که برای انتشار یا ارائه نوشته می‌شود؛ در حالی که پروپوزال طرحی پیشنهادی است که در ابتدای مسیر تحقیق نگارش می‌شود تا امکان‌سنجی و تأیید آن بررسی شود.
