اگر تا به حال مقاله‌ای نوشته باشید، حتماً می‌دانید که یکی از بخش‌های مهم و گاهی وقت‌گیر آن، رفرنس‌نویسی است. بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران با اینکه محتوای خوبی تولید می‌کنند، اما به‌دلیل ناآشنایی با روش‌های استاندارد ارجاع‌دهی، در ارائه منابع دچار سردرگمی می‌شوند. در این مقاله، نحوه رفرنس‌نویسی به روش هاروارد در مقالات را به طور کامل به همراه چندین مثال آموزش داده‌ایم.
روش رفرنس‌نویسی هاروارد چیست؟
روش هاروارد (Harvard Referencing Style) یکی از انواع رفرنسدهی در مقالات است که برای ارجاع به منابع در مقالات علمی استفاده میشود. در این سبک، منابع هم درون متن (در قالب نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار) آورده می‌شوند و هم به‌صورت کامل در فهرست منابع انتهای مقاله ذکر می‌شوند. سادگی و شفافیت، مهم‌ترین ویژگی این روش است؛ به‌طوری‌که خواننده می‌تواند به‌راحتی منبع هر جمله یا نقل‌قول را در همان لحظه شناسایی کند. این روش بیشتر در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی رایج است، اما در بسیاری از رشته‌های دیگر هم پذیرفته شده است. در ادامه، جزئیات کامل‌تری از ساختار و قواعد این روش ارائه خواهیم داد.
اجزای اصلی در رفرنس‌نویسی به روش هاروارد
برای اینکه یک رفرنس به سبک هاروارد درست و قابل قبول باشد، باید شامل چند بخش اصلی باشد. این اجزا بسته به نوع منبع (کتاب، مقاله، وب‌سایت و…) ممکن است کمی متفاوت باشند، اما در حالت کلی، یک رفرنس استاندارد به روش هاروارد شامل موارد زیر است:
- نام خانوادگی نویسنده (یا نویسندگان)
- سال انتشار
- عنوان منبع
- محل نشر
- نام ناشر
نحوه رفرنسدهی درون‌متنی به روش هاروارد در مقالات
در روش هاروارد، برای هر جمله یا ایده‌ای که از یک منبع علمی استفاده می‌کنید، باید همان‌جا در متن به آن ارجاع دهید. این نوع ارجاع‌دهی را رفرنسدهی درون‌متنی می‌نامند. ساختار آن ساده و مشخص است: نام خانوادگی نویسنده + سال انتشار، که داخل پرانتز قرار می‌گیرد. در ادامه، تمام حالت‌های رایج را با مثال توضیح می‌دهیم:
ارجاع استاندارد (نقل قول غیرمستقیم)
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که روش تدریس فعال می‌تواند عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان را بهبود بخشد (Ebrahimi, 2021).
وقتی نام نویسنده در جمله آمده باشد
طبق نظر Ebrahimi (2021)، روش تدریس فعال تأثیر مثبتی بر یادگیری دارد.
نقل قول مستقیم کوتاه (کمتر از ۴۰ کلمه)
“Active learning strategies significantly affect students’ engagement” (Ebrahimi, 2021, p. 34).
منبع با دو نویسنده
استفاده از ابزارهای دیجیتال در آموزش زبان در حال گسترش است (Karimi and Soltani, 2020).
منبع با بیش از دو نویسنده
استفاده از فناوری در کلاس‌های درس به یادگیری عمیق‌تر کمک می‌کند (Ahmadi et al., 2019).
ارجاع به چند منبع مختلف برای یک ایده
این رویکرد در تحقیقات متعددی بررسی شده است (Hosseini, 2018; Zarei, 2020; Moradi, 2022).
نحوه رفرنس‌نویسی به روش هاروارد در انتهای مقاله
پس از اینکه در طول مقاله به منابع مختلف اشاره کردید، لازم است تمام آن منابع را به‌صورت کامل و دقیق در بخش فهرست منابع در انتهای مقاله بیاورید. در روش هاروارد، این فهرست به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسندگان مرتب میشود، نه به ترتیب استفاده در متن. در ادامه، چند نمونه کامل از رفرنس‌نویسی به روش هاروارد برای انواع منابع مختلف آورده‌ایم تا بتوانید در عمل از آن‌ها استفاده کنید:
کتاب
فرمت:
نام خانوادگی نویسنده، حرف اول نام. (سال). عنوان کتاب. محل نشر: نام ناشر.
مثال:
Zarei, M. (2020). Academic Writing for Graduate Students. Tehran: Farhang Publications.
مقاله علمی چاپ‌شده در مجله
فرمت:
نام خانوادگی نویسنده، حرف اول نام. (سال). “عنوان مقاله”، نام مجله، شماره جلد(شماره شماره)، صفحات.
مثال:
Sharifi, L. (2022). “The role of self-regulation in student achievement”, Iranian Journal of Educational Research, 18(3), pp. 101–115.
وب‌سایت
فرمت:
نام خانوادگی نویسنده، حرف اول نام. (سال). عنوان مطلب ].آنلاین] در دسترس: لینک [تاریخ دسترسی].
مثال:
Taheri, S. (2023). How to Avoid Plagiarism in Academic Writing. [Online] Available at: www.researchskills.ir [Accessed 10 April 2025].
پایان‌نامه
فرمت:
نام خانوادگی نویسنده، حرف اول نام. (سال). عنوان پایان‌نامه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد/دکتری، نام دانشگاه.
مثال:
Rostami, H. (2021). A Study on Motivation among EFL Learners. Master’s thesis, University of Tehran.
مقاله ارائه‌شده در کنفرانس
فرمت:
نام خانوادگی نویسنده، حرف اول نام. (سال). «عنوان مقاله»، ارائه‌شده در: نام کنفرانس، محل برگزاری، تاریخ برگزاری.
مثال:
Najafi, R. (2022). “Digital Tools in Academic Writing”, presented at: 5th National Conference on Educational Technology, Mashhad, 15–16 March 2022.
4 نکته کلیدی برای رفرنس‌نویسی به روش هاروارد در مقالات
برای اینکه رفرنس‌نویسی شما به روش هاروارد دقیق، استاندارد و مورد قبول استاد یا داور مقاله باشد، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
1- تطابق کامل بین متن و فهرست منابع
هر منبعی که در متن به آن رفرنس داده‌اید، باید دقیقاً با همان اطلاعات در فهرست منابع انتهایی مقاله هم وجود داشته باشد. حتی تفاوت‌های کوچک مثل سال اشتباه یا حذف یک نویسنده می‌تواند مشکل‌ساز شود.
2- ترتیب الفبایی در فهرست منابع
در بخش پایانی مقاله، منابع باید بر اساس نام خانوادگی نویسنده اول به ترتیب الفبایی مرتب شوند. ترتیب زمانی یا ترتیب استفاده در متن، در روش هاروارد قابل قبول نیست.
3- استفاده از فرمت دقیق برای هر نوع منبع
هر نوع منبع (کتاب، مقاله، وب‌سایت، پایان‌نامه و…) ساختار خاص خودش را دارد. استفاده اشتباه از فرمت، باعث به‌هم‌ریختگی ظاهر مقاله میشود. اگر شک دارید، بهتر است یک بار فرمت دقیق هر نوع منبع را بررسی و با نمونه مقایسه کنید.
4- دقت در نگارش نام نویسندگان
در روش هاروارد، فقط نام خانوادگی نویسنده و حرف اول نام کوچک آورده میشود. مثلاً «Ali Rezaei» باید به شکل «Rezaei, A.» نوشته شود. همچنین، در منابع مشترک، بین نویسندگان از ویرگول و برای دو نویسنده آخر از «and» استفاده میشود.
سخن پایانی
رفرنس‌نویسی به روش هاروارد یکی از پرکاربردترین و قابل‌اعتمادترین روش‌ها در نگارش علمی است. با رعایت چند قاعده ساده و توجه به جزئیات، می‌توان منابع را به‌گونه‌ای ثبت کرد که هم دقیق باشد و هم از نظر دانشگاه یا داور مقاله، کاملاً استاندارد تلقی شود. رعایت اصول رفرنس‌نویسی نه‌تنها اعتبار علمی مقاله را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز خطاهای پژوهشی نیز جلوگیری می‌کند.
